Doping

Doping u konjičkom sportu




'Svaka osoba koja primeni ili dopusti
primenu supstancija kod konja, koje nisu normalni sastojci
hrane, a koje mogu promeniti trkačke performanse konja
u vreme takmicenja, bice kriva za kršenje pravila i diskvalifikovana
ili kažnjena na drugi nacin' – glasi jedno od prvih
pravila protiv dopinga konja English
Jockey Club-a još iz 1752. godine.
Danas je, nažalost, doping postao deo konjičkog sporta,
a da pri tome oni koji se, namerno ili slučajno, njime
bave nisu upoznati sa svim činjenicama i posledicama u
vezi dopinga.

Federation
Equestre Internationale
(FEI) kao međunarodna konjička organizacija na prvu
stranu svog pravilnika stavlja kodeks ponašanja u konjičkom
sportu, gde prve tri tačke glase:

- u svim konjičkim sportovima konj se mora smatrati prvenstvenim

- dobrobit konja je iznad zahteva uzgajivača, trenera,
jahača, vlasnika, trgovaca, organizatora, sponzora ili
zvaničnika

- svi postupci i lečenja moraju osiguravati zdravlje i
dobrobit konja



Doping podrazumeva upotrebu određenih lekova kod
životinja pred trku ili tekmičenje u cilju povecanja ili
smanjenja njihovih sportskih performansi. Dopingovanim
konjem se smatra grlo u čijem se tkivu, telesnoj tečnosti
ili ekskretu (izlučevini) posle trke utvrdi i najmanja
količina bilo koje zabranjene supstance bez obzira kada
i zbog čega je data. Problem dopinga konja se može razmatrati
sa sportskog, etičkog, zdravstvenog, uzgojnog, čak i 'filozofskog'
aspekta. Zdravstvena strana je svakako ona koja nudi najveći
broj praktično i naučno potvrđenih argumenata, nad kojima
ne treba ostati ravnodušan.

Stimulativni doping podrazumeva upotrebu alkaloida (heroin,
strihnin), amfetamina, metilksantina (kofeina), i danas
ne predstavlja problem kao ranijih godina prvenstveno
zbog vrlo lake detekcije ovih supstanci na doping kontroli.



neki od njih ne bi smeli na stazu...

Pojam 'terapijski doping' se vezuje
za povrede i oboljenja nastala u treningu ili u toku takmičenja
koja zahtevaju primenu odgovarajucih lekova. Lečenje obolelih
životinja je obaveza veterinara pred koga se postavljaju
dva, u isto vreme, etička i stručna pitanja: koliko dugo
takva životinja ne sme biti izložena radu (treningu ili
takmičenju) i koliko dugo će upotrebljeni lekovi dati
pozitivne rezultate na doping testu. Svaka supstanca/lek
uneta u organizam, na bilo koji način, zadržava se u njemu
jedan određeni vremenski period. To omogućava određivanje
vremena detekcije za svaku supstancu. Vreme detekcije
podrazumeva vremenski period u toku koga je moguće, nakon
primene leka, detektovati bilo koju količinu njegovih
ostataka u telesnim tečnostima i ekskretima konja. Na
osnovu ovog parametra uspostavljaju se ograničenja u tekmičenjima
za sportske konje posle primene pojedinih lekova. Na primer,
za fenilbutazon to je minimum 96 sati nakon primene,
a za fluniksin meglumin - 48 sati. Ovi se preparati
naveliko koriste na trkalištima, ali sa ciljem da maskiraju
bolna stanja povređenih grla radi njihovog što bržeg povratka
na stazu, što se može smatrati njihovom zloupotrebom.
Svaka povreda konja na stazi ili u parkuru, za svoju sanaciju,
zahteva određeno vreme mirovanja, odnosno poštede životinje
od rada, bez obzira na preduzetu terapiju. Stoga je jedino
veterinar ovlašćen da odredi period u toku koga lečena
životinja ne sme biti upisivana za trku, bez obzira na
želje i mišljenja trenera ili vlasnika životinje. Na žalost,
ovakav pristup nije lako braniti kod nas s' obzirom na
mali broj potpuno zdravih konja na našim hipodromima i
na veliku želju da se sa takvim brojem životinja napravi
što veći broj takmičenja.



U toku treninga i priprema konja za takmičarsku
sezonu životinjama se daju mnogi preparati koji treba
da povećaju efekte treninga: preparati vitamina, minerala,
rastvora elektrolita, glukoza, hormoni i drugih supstance
koje su inače normalni sastojci organizma. Ovo se naziva
tonični doping i predstavlja poseban problem u doping
kontroli, jer je teško postaviti granicu između normalne
koncentracije ovih supstanci u organizmu i koncentracije
koja je posledica njihove primene. S' druge strane zloupotreba
'normalnih sastojaka' organizma opravdava se većim potrebama
životinja pri teškim fizičkim naporima.

Anabolici, odnosno anabolički steroidi koji se koriste
u cilju dopinga su najčešce androgeni hormoni, odnosno
testosteron, muški polni hormon kao izvorni oblik mnogih
sintetskih androgena. Primarno dejstvo anaboličkih steroida
je usmereno na povećanje mase kostiju i mišića, podsticanje
biosinteze proteina, zadržavanje azota i kalcijuma u organizmu
i stimulaciju hematopoeze, odnosno 'popravljanje' krvne
slike. Razlog za zloupotrebu androgena je svakako povećanje
mišićne mase i sportskih performansi naročito kod mladih
životinja (omad, godišnjaci), od kojih se očekuje intenzivniji
rast i razvoj. Međutim, još uvek nije potvrđeno da je
ovakvo povećanje mase mišića u korelaciji sa povećanjem
sportskih performansi – snage, brzine ili izdržljivosti.
Neosporno je da su to veoma potentne supstance sa očiglednim
dejstvom na organizam koje se koriste i u terapiji mnogih
patoloških stanja ljudi i životinja. Kada je u pitanju
njihova zloupotreba oni se primenjuju u preporučenim ili
znatno većim dozama sa katastofalnim efektima prvenstveno
na reproduktivne funkcije mladih kobila i pastuva. U veterinarskoj
praksi kod nas nije registrovan ni jedan preparat iz ove
grupe, ali su ovi lekovi uprkos tome prisutni na tržištu,
delom iz humane medicine, gde je njihova primena dozvoljena,
delom iz ilegalnog uvoza.

Doping radi poraza, odnosno upotreba preparata,
depresora CNS-a, koji smanjuju sportske performanse konja
na stazi i onemogućuju grlo da pobedi, zabeležen je u
zemljama sa razvijenim klađenjem na trkama. Jedan drugi
vid ovakvog dopinga se koristi sa sasvim suprotnim ciljem
kod nervoznih konja, kasača sklonih galopiranju, galopera
koji nerado ulaze u start mašinu ili dresurnih konja za
izvođenje komplikovanoh figura. Sedacijom ovakvih životinja
postiže se njihova veća poslušnost u izvršavanju zadataka
koji se stavljaju pred njih.

Slučajni doping podrazumeva upotrebu biljnih ili
drugih materija čiji su aktivni principi dejstva zabranjeni,
a koje se prisutne kao sastojci u ishrani konja. To se
naravno naveliko zloupotrebljava zbog teškoće u povlačenju
granice izmedu hrane i leka, tako da postoji gomila komercijalnih
preparata koji se daju konjima radi povećanja njihovih
opštih i sportskih performansi. Za njih je očigledno da
imaju određeno stimulativno dejstvo mada zvanično ne sadrže
zabranjene supstance koje se mogu otkriti na doping kontroli.
Najčešće su to 'booster' preparati sa kratkotrajnim dejstvom
za povećanje brzine, olakšavanje disanja, protiv krvarenja
iz pluća ili za smirenje nervoznih konja.



Doping kontrola u konjičkom sportu je
prisutna još od početka prošlog veka i do sada je toliko
napredovala da se po mnogima nalazi ispred antidoping
kontrole kod ljudi. Veterinarski propisi Konjičkog
saveza SCG, kao dokument koji je usklađen sa važećim
pravilnicima autoritativnih svetskih konjičkih organizacija,
prvenstveno FEI, reguliše normative vezane za doping i
doping kontrolu. Pravilnik daje listu zabranjehih supstanci
za konje koja je sastavljena tako da uključuje sve kategorije
farmakološkog delovanja. Nedozvoljene suspstance su prema
propisima one koje deluju na:

Nervni sistem

Kardiovaskularni sistem

Respiratorni sistem

Digestivni sistem

Urinarni sistem

Reproduktivni sistem

Koštano – mišicni sistem

Kožu

Krvni sistem

Imuni sistem, sa izuzetkom licenciranih vakcina

Endokrini sistem, endokrinu sekreciju i njihove
sintetske paralele

Antipiretici, analgetici i antiflogostici

Citotoksične supstance

Pored ove, postoji i lista supstanci za koje je
određena maksimalna koncentracija ili odnos u tkivu, telesnoj
tečnosti ili ekskretu. Teško je, opravdano ili ne, upotrebiti
bilo koji lek kod konja, a da se pri tome ne dovede u
pitanje njegovo prisustvo na stazi ili turniru, odnosno
'prolaz' na doping kontroli.



Veterinarskim propisima KSSCG u skladu
sa FEI pravilnikom regulisana su sva pitanja vezana za
kontrolu prisustva nedozvoljenih supstanci kod sportskih
konja od odabira konja kojima se uzima uzorak, identifikacije
takvih grla, vremena uzimanja uzorka do samog uzorkovanja,
postupka sa uzorcima, ovlašćenih laboratorija, postupcima,
troškovima i rezultatima analiza. Najčešće se uzima uzorak
mokraće jer je to najznačajniji put eliminacije lekova
iz organizma. U slučaju da to nije moguce izvesti onda
dolazi u obzir uzorak krvi.

Na žalost, Veterinarski propisi Konjičkog saveza
nisu propraćeni odgovarajućim zakonskim propisima vezanim
za doping, pa je naša zemlja verovatno jedina u Evropi
koja i pored regularnog takmičarskog sistema u konjičkom
sportu nema sistemsku doping kontrolu. Problem je utoliko
veći jer se dopingom konja kod nas uglavnom bave vlasnici,
treneri i jahači konja bez stručnog nadzora, pravdajuci
to svojim, neosporno velikim, iskustvom u radu sa konjima.
Posledice toga je nemoguće proceniti iz vrlo jednostavnog
razloga: niko se ne hvali svojim neuspesima.

Kao problem u celoj priči nameće se pojava novih preparata
u svrhu dopinga. Mnogi proizvođači lekova pokušavaju da
doskoče analitičarima uzoraka za doping kontrolu i na
tome ostvare materijalnu dobit, čime se aktivno uključuju
u ovu nečasnu delatnost. Za njh još nisu predviđene nikakve
kazne.




Izvor:
Zivotinjsko carstvo